ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Εξάμηνο Δ (Υποχρεωτικό)

Κωδικός MED_411

Ώρες Διδασκαλίας Διδασκαλία 4 ώρες, Εργαστήριο 3 ώρες, Φροντιστήριο 0 ώρες, Κλινική 0 ώρες (την εβδομάδα)

Δ.Ε.Π.

• Παπαθεοδωρόπουλος Κωνσταντίνος (Καθηγητής)
• Ταραβήρας Σταύρος (Καθηγητής)
• Ασημακοπούλου Μάρθα (Αναπληρωτής Καθηγητής)

Γενική Περιγραφή

ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ (ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑ)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

• Δομή του νευρώνα, Νευρογλοία, Οργάνωση του Νευρικού Ιστού

• Δομή και Λειτουργική Τοπογραφία των τμημάτων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (Νωτιαίος μυελός, Εγκεφαλικό Στέλεχος, Διεγκέφαλος, Τελικός εγκέφαλος, Παρεγκεφαλίδα), Οι μήνιγγες

• Οργάνωση του Νευρικού Συστήματος σε Επιμήκη Συστήματα και Οριζόντια Επίπεδα

• Διάγνωση των Νευρολογικών Ασθενειών: Ανατομική Εντόπιση

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

• Εμβρυϊκή Ανάπτυξη (Νευρικός Σωλήνας, Νευρικές Ακρολοφίες, Μηχανισμοί δημιουργίας των συνάψεων, Ο ρόλος του μικροπεριβάλλοντος στην ανάπτυξη του Νευρικού Συστήματος)

• Μετ-εμβρυϊκή Ανάπτυξη

ΕΠΙΜΗΚΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

• Αισθητικά Συστήματα

Μορφές αισθητικότητας, Υποδοχείς αισθητικότητας, Αισθητικές Ινες

Οδοί Αισθητικότητας: Σωματικής Αισθητικότητας (Πόνου, Θερμοκρασίας, Αδράς Αφής, Διακριτικής Αφής, Συνειδητής εν τω βάθει Αισθητικότητας και άλλες ανιούσες Σωματοαισθητικές οδοί), Μη Συνειδητής Αισθητικότητας (Νωτιαιο-παρεγκεφαλιδικά δεμάτια), Ειδική Σωματική Αισθητικότητα (Οραση, Ακοή, Ισορροπία), και Ειδική Σπλαχνική Αισθητικότητα (Οσφρηση, Γεύση)

• Κινητικά Συστήματα

Κατώτεροι Κινητικοί Νευρώνες και Μύες, Αντανακλαστικά, Μυϊκός τόνος, Βλάβη του Κατώτερου Κινητικού Νευρώνα και Αναγέννηση

Πυραμιδικό δεμάτιο (Φλοιονωτιαίο), Εμμεσες Φλοιονωτιαίες ΟδοίΚινητικός Φλοιός και έλεγχος των εκουσίων κινήσεων

Συμπτώματα από Βλάβη στον Ανώτερο Κινητικό Νευρώνα

Βασικά γάγγλια (Δομή και Συνδέσεις, Κυκλώματα Ελέγχου του Κινητικού Συστήματος, Ασθένειες που σχετίζονται με βλάβη των Βασικών Γαγγλίων)

Παρεγκεφαλίδα (Υποδιαιρέσεις, Προσαγωγές και Απαγωγές Ινες, Κυκλώματα ελέγχου του Κινητικού Συστήματος, Λειτουργίες της παρεγκεφαλίδας και Συμπτώματα σε ασθένειες)

Οφθαλμοκινητικό Σύστημα (Κινήσεις των Οφθαλμών και Οφθαλμοκινητικοί Μύες, Εγκεφαλικό Στέλεχος και Παρεγκεφαλιδικός Ελεγχος των κινήσεων των Οφθαλμών, Φλοιϊκός Ελεγχος των κινήσεων των Οφθαλμών)

• Σύστημα Ρύθμισης Εσωτερικού Περιβάλλοντος

Λειτουργική Ανατομική

Σπλαχνικοί Κινητικοί Νευρώνες: Συμπαθητικό και Παρασυμπαθητικό Σύστημα

Σπλαχνικοί Αισθητικοί Νευρώνες και Σπλαχνικά Αντανακλαστικά

Κλινικές Συσχετίσεις

• Σύστημα Συνείδησης

Λειτουργική Ανατομική

Κλινικές Συσχετίσεις

• Το Σύστημα των Κοιλιών του Εγκεφάλου και Το Εγκεφαλο-Νωτιαίο Υγρό

• Αγγείωση του ΚΝΣ (Εγκεφαλική Αιμάτωση και Αιματο-Εγκεφαλικός Φραγμός, Αρτηριακό Σύστημα, Φλεβικό Σύστημα, Kλινικές Συσχετίσεις)

 

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

• Περιφερικό επίπεδο

Επανάληψη των στόχων που έχουν συμπεριληφθεί στην ύλη της Ανατομίας Ι

• Σπονδυλικό επίπεδο

Ανατομία και Λειτουργίες του Νωτιαίου Μυελού

Νωτιαία Αντανακλαστικά

Κλινικές Συσχετίσεις

• Υποσκηνίδιο επίπεδο

Ανατομία και Λειτουργίες του Εγκεφαλικού Στελέχους

Εγκεφαλικό Στέλεχος και Πυρήνες Κρανιακών Νεύρων

Ανατομία και Λειτουργίες της Παρεγκεφαλίδας

Ακουστικό και Αιθουσαίο Σύστημα

Κλινικές Συσχετίσεις

• Υπερσκηνίδιο επίπεδο

Θάλαμος, Υποθάλαμος

Οπτικό Σύστημα

Τελικός Εγκέφαλος (Οργάνωση, Συνδέσεις και Λειτουργίες του Φλοιού των Εγκεφαλικών Ημισφαιρίων)

Δομές και λειτουργίες του Μεταιχμιακού (Λιμπικού) Συστήματος

Κλινικές Συσχετίσεις

 

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ (ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ)

Γενική θεώρηση του Νευρικού Συστήματος, Σύντομη Ιστορική Ανασκόπηση στην Μελέτη του.

Φυσιολογική Δραστηριότητα Νευρικού Κυττάρου

Μεμβρανικά δυναμικά, διεγερσιμότητα, μηχανισμός αγωγής δυναμικού ενέργειας. Κλινικός υπολογισμός ταχύτητας αγωγής σύνθετου δυναμικού σε περιφερικό νεύρο. Πολλαπλή σκλήρυνση.

Συναπτική Διαβίβαση

Δομή και φυσιολογία της ηλεκτρικής και χημικής συναπτικής διαβίβασης: διεργασίες και μηχανισμοί, λειτουργικά ιδιότητες.

Ανάλυση νευρομυϊκής σύναψης. Τοξίνες και φάρμακα νευρομυϊκής σύναψης. Βαριά μυασθένεια.

Ιδιότητες κεντρικών συνάψεων, νευροδιαβιβαστές και υποδοχείς. Άμεση και έμμεση συναπτική διαβίβαση. Λειτουργικά χαρακτηριστικά των συστημάτων νευροδιαβίβασης στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Συναπτική πλαστικότητα.

Αρχές Αισθητικότητας

Είδη αισθητικότητας. Αισθητικά συστήματα. Αισθητικά ερεθίσματα. Αίσθηση και αντίληψη.

Συγκρότηση και φυσιολογικές ιδιότητες αισθητικών υποδοχέων. Υποδεκτικό πεδίο. Μηχανισμοί αισθητικής μεταγωγής. Προσαρμογή υποδοχέα.

Το Σύστημα της Σωματαισθησίας

Δομή και λειτουργία των αισθητικών υποδοχέων στην σωματική αισθητικότητας.

Φυσιολογία Πόνου: Βλαβοϋποδοχείς και μεταγωγή των βλαπτικών ερεθισμάτων, αναφερόμενος πόνος, περιφερικοί και κεντρικοί μηχανισμοί υπεραλγησίας, κεντρικοί μηχανισμοί ρύθμισης του πόνου.

Ειδικά Αισθητικά Συστήματα

Οι χημικές αισθήσεις (γεύση και όσφρηση), όραση, ακοή, κωδικοποίηση της συχνότητας του ήχου, εντοπισμός ακουστικών ερεθισμάτων.

Νωτιαίος Έλεγχος Κινήσεων

Φυσιολογία ιδιοδεκτικής αισθητικότητας. Δομή και λειτουργία μυϊκής ατράκτου και οργάνου του Golgi.

Τοπικός κινητικός έλεγχος από δίκτυα του νωτιαίου μυελού.

Μυοτατικό αντανακλαστικό.

Γάμμα κινητικοί νευρώνες: συνδέσεις και λειτουργικοί ρόλοι.

Άλλα νωτιαία αντανακλαστικά.

Ο ρόλος των διανευρώνων.

Εγκεφαλικός Έλεγχος Κινήσεων

Εγκεφαλικά νευρωνικά δίκτυα, βασικά γάγγλια, παρεγγεφαλίδα.

Φυσιολογία Ανερχόμενου Ενεργοποιητικού Συστήματος

Επίπεδα εγρήγορσης, ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Ύπνος: λειτουργίες και διαταραχές.

Συγκίνηση και Κινητοποίηση

Δομές, Μηχανισμοί και Λειτουργίες.

Μάθηση και Μνήμη

Κατηγορίες και κυτταρικοί μηχανισμοί: Μακρόχρονη συναπτική πλαστικότητα.

Λειτουργική διαφοροποίηση ημισφαιρίων

 

Σκοπός

Το μάθημα αποτελεί την βασική εκπαιδευτική δραστηριότητα για την γνώση από μέρους των φοιτητών της ανατομικής και της λειτουργικής οργάνωσης του νευρικού συστήματος. Οι φοιτητές εισάγονται στην σημασία μελέτης του νευρικού συστήματος. Περιγράφονται και συζητούνται οι αρχές της φυσιολογικής οργάνωσης του νευρικού συστήματος ώστε να δημιουργηθεί το γνωσιακό υπόβαθρο για την αντίληψη και κατανόηση του μεγάλου εύρους δυσλειτουργιών του που περιλαμβάνουν απλές διαταραχές της κινητικότητας και αισθητικότητας και πιο περίπλοκες διαταραχές όπως είναι οι αφασίες, αμνησίες και αγνωσίες.

Η διδασκαλία του μαθήματος είναι οργανωμένη σε δύο παράλληλους αλλά διαπλεκόμενους άξονες που συνίστανται στην μελέτη της ανατομικής οργάνωσης και φυσιολογίας του νευρικού συστήματος, δηλ. στην νευροανατομία και νευροφυσιολογία αντίστοιχα. Γενικά, η ύλη του μαθήματος είναι οργανωμένη με τρόπο τέτοιο ώστε να εισάγονται σταδιακά οι φοιτητές στις έννοιες της δομικής συγκρότησης και φυσιολογίας του νευρικού κυττάρου (νευρώνα), της λειτουργικής εξειδίκευσης των νευρώνων (π.χ. αισθητικών, κινητικών), της λειτουργικής οργάνωσης σχετικά απλών νευρωνικών δικτύων (π.χ. δικτύων νωτιαίου μυελού) μέχρι την ανάλυση σύνθετων λειτουργιών όπως είναι τα διάφορα συστήματα ανάλυσης της αισθητικής πληροφορίας, η οργάνωσης της κινητικής δραστηριότητας, η ρύθμιση του εσωτερικού περιβάλλοντος, τα διάφορα επίπεδα εγρήγορσης και η μνήμη που βασίζονται και απαιτούν την δραστηριότητα εκτεταμένων νευρωνικών δικτύων σε συνδυασμό με την εξέταση της τοπογραφίας των τμημάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Στη διδασκαλία περιλαμβάνονται, οι βασικές αρχές εμβρυϊκής και μετ-εμβρυϊκής ανάπτυξης του νευρικού συστήματος καθώς και του συστήματος αγγείωσής του και παραγωγής και λειτουργίας του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Με τις εργαστηριακές και φροντιστηριακές ασκήσεις οι φοιτητές εκπαιδεύονται πρακτικά στην ανατομική αναγνώριση των δομών του νευρικού συστήματος και θεωρητικά στην ανάλυση παθολογικών καταστάσεων με παρουσίαση επιλεγμένων κλινικών προβλημάτων και συνδρόμων με στόχο την ανάπτυξη ικανότητας από μέρους των φοιτητών αναγνώρισης του είδους και του ανατομικού εντοπισμού της υποκείμενης παθολογίας βάσει συμπτωμάτων και συγκεκριμένων κλινικών μετρήσεων.

Μετά την χρονική ολοκλήρωση της διδασκαλίας ο φοιτητής/τρια αναμένεται να γνωρίζουν:

• Τα βασικά στοιχεία λειτουργικής οργάνωσης του νευρικού κυττάρου.

• Τους βασικούς μηχανισμούς και τους ρόλους της ηλεκτρικής δραστηριότητας των νευρώνων.

• Τους μηχανισμούς, τον ρόλο και την ρύθμιση της χημικής και ηλεκτρικής συναπτικής διαβίβασης.

• Αναγνωρίζουν την γενική ανατομική οργάνωση του νευρικού συστήματος καθώς και την τοπογραφία των διαφόρων τμημάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος.

• Τις βασικές αρχές που διέπουν την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος.

• Τον τρόπο αγγείωσης του κεντρικού νευρικού συστήματος και την λειτουργία του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

• Τις αρχές αισθητικότητας και κινητικότητας.

• Την δομολειτουργική οργάνωση των αισθητικών και κινητικών συστημάτων.

• Την ανατομία και τους λειτουργικούς ρόλους των διαφόρων τμημάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος.

• Τις μεθόδους που ακολουθούνται για την αναγνώριση του είδους και τον ανατομικό εντοπισμό της παθολογίας του νευρικού συστήματος.

Ύλη

• MAYO CLINIC, ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, BENARROCH et al., 1^η Ελληνική έκδοση, Γκότσης 2015.

• Κλινική Νευροανατομία, Waxman St., 2013

• BERNE AND LEVY, Φυσιολογία, KOEPPEN, STANTON, 2012

• Έννοιες στην Επιστήμη της Μνήμης, Παπαθεοδωρόπουλος Κ., Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. http://hdl.handle.net/11419/3244

• Kesner R.P. and Martinez J.L., Neurobiology of Learning and Memory, Elsevier, 2007.